Azərbaycanın kuir icmasında həmrəyliyə mane olan amillər: Sistemli zorakılıq, şəxslərarası çətin münasibətlər və miqrasiya

Müəllif: Nej Goolé

Azərbaycanın LGBTQİ+ icması həmrəylik yaratmağa, mənalı əlaqələr qurmağa və ifadə və aktivizm üçün təhlükəsiz məkanlar yaratmağa çalışarkən müxtəlif problemlərlə üzləşir. Bu problemlər sistemli zorakılıqdan, cəmiyyətin təzyiqindən və icma üzvləri arasında etibar və birliyin yaradılmasında mühüm çətinliklərdən irəli gəlir. Bu məqalə icma quruculuğunu ləngidən əsas məsələləri araşdırır, sistemli zorakılığın şəxsiyyətlərarası münasibətlərə necə təsir etdiyini vurğulayır və Azərbaycandan artan kuir miqrasiyasının səbəblərini nəzərdən keçirir.

İcma quruculuğuna maneələr

Azərbaycanda kuir icmanın icma quruculuğuna əsas maneələrdən biri təhlükəsiz məkanların kəskin çatışmazlığıdır. LGBTQİ+ icması üçün tədbir və ya toplantıların təşkili təqib riski səbəbindən təhlükə ilə üzləşir ki, bu da açıq ünsiyyət və icmalara çıxışı ciddi şəkildə məhdudlaşdırır. Diskretlik qorumağın zəruriliyi belə tədbirlərdə iştirak üçün çox vaxt ictimai çağırışlar əvəzinə etibarlı şəbəkələr vasitəsilə dəvətlə məlumatlanmağa səbəb olur, bu isə bu tədbirlərin əhatə dairəsini və inklüzivliyini daha da məhdudlaşdırır. Daim hədəfə alınmaq qorxusu təşkilatçılar və iştirakçılar üçün narahatlıq mühiti yaradır və birləşdirici və həmrəy icmanın formalaşdırılmasına səyləri ləngidir.

Gizli senzura bu çətinlikləri daha da artırır. Birbaşa olmasa da, qorxu mühiti açıq ifadə və qarşılıqlı münasibətlərə maneə törədir. Maliyyə məhdudiyyətləri həmin problemləri həm təşkilati, həm də fərdi səviyyədə əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Bir çox LGBTQİ+ təşkilatı tədbir keçirmək və ya təşəbbüslər başlatmaq üçün lazım olan resurslara çıxmaqda çətinlik çəkir, icma üzvləri isə tam iş günü və təhsil tələbləri ilə yüklənərək çox vaxt aktivizm və ya icma quruculuğu səylərində iştirak etmək üçün kifayət qədər vaxt və enerji tapa bilmirlər.

İcma daxilindəki apatiya başqa bir mühüm problemdir. Bəzi insanlar fərdi olaraq diskriminasiya və ya çətinliklərlə üzləşməyincə, aktivizm və ya icma işi ilə maraqlanmırlar. Digərləri isə apolitik mövqe tutaraq, ya status-kvodan razıdırlar, ya da aktivizmin çətinlikləri daha da artıra biləcəyindən narahatdırlar. Məhdud resurslar üzərində qısqanclıq və rəqabətin icmanın daxilində qarşıdurmalara səbəb olması, kollektiv səyləri zədələməsi birliyin zəifləməsinə səbəb olur.

Azərbaycandakı LGBTQİ+ icmasının üzləşdiyi sistemli məsələlər fərdi çatışmazlıqların nəticəsi deyil, onların güclənməsini və birliyini dəstəkləməyən bir cəmiyyət strukturunun məhsuludur. Resursların çatışmazlığı və qorxu və senzura mühiti icmada effektiv şəkildə siyasətləşməni və həmrəylik qurmağı əhəmiyyətli dərəcədə çətinləşdirir.

Şəxslərarası çətin münasibətlər və sistemli zorakılıq

Azərbaycanda sistemli zorakılıq ictimai və institusional təqibdən kənara çıxır; kuirlərin şəxsi həyatına və münasibətlərinə də nüfuz edir və çox vaxt dağıdıcı təsirlərə səbəb olur. Bir çox icma üzvləri aktivizm və şəxsi həyatlarının daim bir-birinə yaxınlığı ilə boğulduqlarını bildirir, çünki onların şəxsiyyəti və icma işləri onların varlığını udur və şəxsi məkan və özünəqayğı üçün çox az yer qalır.

Cəmiyyətin kuirlərin şəxsi həyatına müdaxiləsi bu problemi daha da ağırlaşdırır. Onların geyim tərzindən tutmuş tanış olduqları insanlara qədər, cəmiyyətin diqqəti daim üzərlərindədir, bu da münasibətlərdə gərginliyə və təcridə səbəb olur. Kaminq aut etmək dostluq əlaqələrinin itirilməsi və ya sosial əlaqələrin pozulması ilə nəticələnə bilər, çünki bir çox insan, hətta ilkin olaraq qəbul etmiş kimi görünənlər də özlərini uzaqlaşdıra, hətta düşmənçilik edə bilərlər.

Maliyyə çətinlikləri də şəxsi münasibətlərə təsir edir. Yaşamaq üçün bir neçə işdə işləmək zərurəti digərləri ilə əlaqələri qoruyub saxlamaq üçün vaxt və enerji saxlamır. Bundan əlavə, romantik münasibətləri formalaşdırmaq və saxlamaq Azərbaycanın anti-kuir mühitində xüsusilə çətindir. Bir çox kuir münasibətlərini gizli saxlamağa üstünlük verir, daha çox özəl şəraitdə görüşürlər, nəinki ictimai yerlərdə, bu isə münasibətlərin inkişaf etmədən bitməsinə səbəb ola bilər. Xüsusilə şəxsi fotoşəkillərin və ya digər şəxsi məlumatların sızdırılması ilə əlaqədar ifşa qorxusu narahatlığa başqa bir qat əlavə edir və bu, səmimi əlaqə və etibarın daha da çətinləşməsinə səbəb olur.

Kuir icmasında dostluqlar çox vaxt ortaq travmalarla formalaşır və nəticədə münasibətlər şəxsi çətinliklər və problemləri müzakirə etməyə yönəlir. Bu, həmrəylik hissi yarada bilsə də, həm də yorucu və toksik ola bilər, çünki mənfi təcrübələrə davamlı diqqət bu münasibətlərin müsbət cəhətlərini yuyub apara bilər.

İfşa olunma qorxusu və sistemli zorakılıq təhdidi kuir icması daxilindəki şəxsi münasibətlərin keyfiyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərir. Münasibətləri gizli saxlamaq təzyiqi, aşkarlanmaqdan qorunmaq üçün daim diqqətli olmaq və sistemli təzyiq travması icma üzvləri arasında etibar və həmrəyliyin zəifləməsinə səbəb olur.

Kuir miqrasiyasının səbəbləri

Azərbaycanın kuir icmasının üzləşdiyi sistemli zorakılıq, ictimai təzyiq və şəxsi çətinlikləri nəzərə aldıqda, bir çoxlarının daha təhlükəsiz mühit axtarışında miqrasiyanı seçməsi təəccüblü deyil. İctimai yerlərdə sevgi ifadə etmək, daha yaxşı iş imkanları və maliyyə sabitliyi vədi bir çoxları üçün Azərbaycanı tərk etməyə əsas səbəblərdir. Xaricdə onlar evdə onlardan əsirgənən əsas azadlıqlardan, məsələn, ictimai yerlərdə əl-ələ tutmaq və ya sosial mediada həyatlarını açıq şəkildə paylaşmaq kimi azadlıqlardan həzz ala bilərlər.

Azərbaycanın kuirlərin hüquqlarını tanımayan konstitusiyası icmanı daha da təcrid edir. Mövcudluqlarını və hüquqlarını tanımayan ölkədə yaşamaq ağır psixoloji təsir göstərə bilər və bir çoxlarını daha proqressiv münasibətlərə və qanunvericiliyə malik ölkələrdə daha yaxşı mənəvi vəziyyət axtarmağa məcbur edir. Ailə təzyiqindən qaçmaq və təqib qorxusundan uzaqlaşmaq arzusu da bir çoxlarını ölkəni tərk etməyə vadar edir.

Bəziləri üçün qalıb öz hüquqları uğrunda mübarizəni davam etdirmək prinsip məsələsidir və daha asan yolu seçməmək qərarıdır. Bununla belə, repressiya ilə üzləşmək riski, daim həbs olunma təhlükəsi və LGBTQİ+ların siyasi və ictimai konfliktlərdə alətə çevrilməsi bu seçimi getdikcə daha da çətinləşdirir. Həbs qorxusu və hüquqların müdafiə olunmaması bir çoxlarını başqa yerlərdə sığınacaq axtarmağa vadar edir.

Nəticə etibarilə, Azərbaycanda kuir icmasının üzləşdiyi problemlər çoxşaxəlidir və sistemli zorakılıq və ictimai təzyiqə dərin köklənib. Bu amillər təkcə icma quruculuğuna mane olmur, həm də şəxsi münasibətlərə təsir edir və icmanın əhəmiyyətli bir hissəsini təhlükəsizlik və azadlıq axtarışında xaricə köçməyə sövq edir. Bu problemlərin qarşılıqlı əlaqəsi həm Azərbaycanda, həm də qlobal LGBTQİ+ hüquqları kontekstində dəyişikliklərə olan təcili ehtiyacı vurğulayır.